ok. 1620 - 1 lipiec 1680
1 VII 1680 zmarł w Gdańsku Zachariasz Zappio (* ok.1620), kupiec zbożowy, piwowar i filantrop, troskliwy i bardzo szczodry opiekun kościoła św. Jana, wieloletni członek i przewodniczący
rady kościelnej, odpowiedzialny za sprawy finansowe oraz budowlane. W Gdańsku dowodnie od 1644 roku, zajmował się handlem żelazem. Mistrz Kwartału Rybackiego, członek rady kościoła św. Jana i jej przewodniczący (kurator),
odpowiedzialny za sprawy finansowe i budowlane. Pochodził z niezamożnej rodziny, ale dzięki swoim zdolnościom handlowym w szybkim czasie doszedł do fortuny.
Ożenił się z pochodzącą z Bremy Katarzyną, z którą miał jedyną córkę Adelgundę. Z okazji narodzin córki zakupił w 1654 roku kawałek ziemi, uprzednio należący do wsi Zigankenberg, zwanej ówcześnie Zieloną (obecnie Królewską) Doliną, wznosząc tam dwór i systematycznie tworząc posiadłość otoczoną pięknym parkiem. Nazwa doliny (pierwotnie łac. Regia Vallis) i biegnącej obecnie przez nią ulicy, nawiązują do kilkumiesięcznego
pobytu w rezydencji Zappiów w 1677 r. polskiego króla Jana III Sobieskiego (obecnie jest to Przedszkole nr 4 przy ul. Do Studzienki 36).
Córka Zachaiasza,zmarła w 1664 roku w wieku dzisięciu lat. Zachariasz Zappio, będący witrykusem (Kirchenvater) kościoła św. Jana, ufundował okazałe epitafium, które zawisło na północnej ścianie kościoła . Ma ono bogatą ornamentykę, z licznymi figurami aniołków i rzeźb alegorycznych symbolizujących Wiarę i Nadzieję. Obrazy w epitafium
malowane są na blasze miedzianej i przedstawiają: obraz główny - Chrystusa ubiczowanego adorowanego przez
anioły, obraz górny – Adelgundę adorującą krzyż, a obrazy owalne w uszakach to portrety rodziców -Zachariasza i Katarzyny Zappio. Autorstwo obrazu głównego jest przypisywane warsztatowi Hermana Hana. Architektoniczne ramy obrazów epitafium zdobne są dwuwierszami o następującej treści – górny: „Chrystusowe rany święte Są mej wiary fundamentem.” I dolny: „Jak kwiat więdnięcie czeka, Tak więdnie życie
człowieka.” W epitafium Adelgundy Zappio idea vanitas została przeciwstawiona wierze w miłosierdzie Boże. Z pojęciami marności i przemijania wiąże się napis dolny, goździk jako ornament i figurka putta wydmuchującego bańki mydlane (tzw. motyw Homo Bulla).
Zachariasz Zappio był bardzo szczodrym donatorem. Większość swoich dochodów przekazywał na rzecz kościoła św. Jana. Własnym sumptem wyposażał i przyozdabiał kościół, fundując obrazy, zegar, żyrandol (12-ramienny, z
1664 roku), lichtarze (w tym tzw. blakiery), a także przekazując znaczne sumy na odnowienie ołtarza, ambony i organów. Wśród wielu fundacji wart uwagi jest też „grobowiec pastorów” (Gewölbe hinter der
Kantzel – jak napisano na stronie 547 księgi grobowej z 1647 roku) - do którego wejście znajdowało się pod kazalnicą, a w którym pochowano m.in. wybitnego teologa, Salomona Möllera. W tej samej księdze na s. 507 istnieje zapis o ufundowaniu
przez Zachariasza Zappio zachowanej do dziś płyty nagrobnej (nr 169) dla swojej rodziny. Płyta leżała pod małymi organami od strony Drzwi Starganiarskich (Höcker
gassen Thür) i najpóźniej w XVIII wieku przeszła na własność kościoła, stając się tzw. Kirchenstein.
Zappio sporządził testament, w którego szczegółowych dyspozycjach zapisał, że odsetki od jego kapitału w wysokości 300 florenów rocznie
należy przeznaczać na potrzeby przyszłej biblioteki przy kościele św. Jana (założonej 25 IV 1689 roku). Rozpowszechniane przez lata domniemanie o „włoskości” pochodzenia Zachariasza Zappio (syn włoskich
kupców …), okazało się „legendą” wymyśloną przez … niego samego, by trochę „podreperować wizerunek”. Sam też kazał się nazywać „Zappio”. W rzeczywistości nazywał się „Zapp” (obecna ulica na Zamczysku - „ nazwana Czopową – to przedwojenna Zappstrasse. Nasz dobrodziej miał tam swój browar.
Istnieją w źródłach zapisy o jego krewnych w Jeleniej Górze (i także w Warszawie), choć jego dokładne miejsce ani data urodzenia Zachariasza Zappio nie
są znane. O dolnośląskości jego korzeni może świadczyć jeszcze jego imiennik i rówieśnik występujący jako Zacharias Zapp (Zappius) - wybitny pastor w Bielawie, autor licznych modlitw i rozpraw
teologicznych. Tak naprawdę nie wiadomo także, czy był kupcem i browarnikem?
I czy jego żona pochodziła z Bremy. O jej poznaniu, zakochaniu i ślubie istnieje piękna legenda, w której Zachariasz objawia się jako wędrowny czeladnik
krawiecki. Jedynie pewna jest jego zamożność, szacunek i poważanie jako obywatela Gdańska i świętojańskiego witrykusa - słynnego ze swej dobroczynności i znakomitego zmysłu artystycznego, ujawniającego się w zarządzaniu
budową irozbudową świątyni, jak i wzbogacaniu jej wyposażenia o dzieła sztuki i wyroby artystyczne najwyższej jakości .
Pierwszy zegar, z tarczami "na cztery strony świata" - ufundowany przez przywódcę III Ordynku - Zachariasza Zappia, pojawił się na wieży św. Jana w 1669 r. Kosztował 3596 florenów. Jeden floren był wówczas równy
1,5 grzywny, czyli 30 gr. Nazwiska zegarmistrza nie wymieniono, ale na etacie miejskim był wtedy Michał Schultz Starszy, którego zegary można znaleźć w kolekcjach w Londynie, Paryżu i Rydze. W roku 1671
pieczę nad zegarem przejął Hans Eichstedt z Elbląga. Z jego czasów pochodził układ bicia godzin wewnątrz kościoła: "Od zegara wieżowego idzie drut do kościoła,
do młotka, który w pobliżu wielkich organów uderza w dzwon, kiedy na
górze w wieży bije zegar" ( prawdopodobnie sporządzone w 1672 r).
O wysokich kwalifikacjach jego twórcy świadczy zainstalowanie pierwszego w gdańskich zegarach wieżowych wahadła. Informują o tym księgi kościoła św. Jana pod datą
14 VIII 1677 r.: "Takoż zegarmistrzowi za to, że zegar przez 6 lat opatrywał i robił różne koła 30 fl. [...] Za tarcze i perpendykuł [wahadło] 90 fl". W nawiasie na marginesie napisano "zegarmistrz
Eichstedt". W 1679 r. jakąś pracę przy wahadle wykonywał Michał Schultz Młodszy.
Opracował: Janusz Szczypior